Biorąc pod uwagę fakt, że gospodarstwa rolne zajmują ponad 60% powierzchni naszego kraju, rolnictwo ma duży wpływ na utrzymanie czystości środowiska. Jakiego rodzaju odpady powstają w gospodarstwach, jakie obowiązki mają w związku z wytwarzaniem odpadów rolnicy i w jaki sposób można zoptymalizować gospodarowanie odpadami?

Co rozumie się przez pojęcie odpadów z gospodarstwa rolnego?

Odpady z gospodarstwa rolnego to przedmioty czy substancje, które rolnik chce zutylizować lub musi się ich pozbyć. Rolnictwo stanowi w Polsce silny sektor gospodarczy, który wytwarza zróżnicowane rodzaje odpadów.

Nielegalne praktyki takie jak spalanie śmieci może prowadzić do zanieczyszczenia otoczenia naturalnego. Rolnicy są więc odpowiedzialni nie tylko za produkcję żywności, ale także za prawidłowe zarządzanie odpadami pochodzącymi z ich działalności, z zachowaniem ochrony życia i zdrowia ludzi oraz środowiska naturalnego.

W jaki sposób klasyfikuje się odpady rolnicze?

Klasyfikacja odpadów

To, z jakim rodzajem odpadów ma do czynienia rolnik w swoim gospodarstwie, sklasyfikowane zostało w Rozporządzeniu Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. Wyróżnia się dwie grupy, odpady niebezpieczne oraz inne niż niebezpieczne. W rozporządzeniu tym znajduje się także precyzyjna lista odpadów niebezpiecznych.

Odpady niebezpieczne

Według wyżej wymienionego Rozporządzenia odpadami niebezpiecznymi w gospodarstwie rolniczym są te, które ze względu na swoje właściwości fizyczne, chemiczne lub biologiczne, mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi lub środowiska naturalnego.

Do niebezpiecznych odpadów z rolnictwa klasyfikuje się między innymi:

• odpady weterynaryjne,
• zwierzęta ubite z konieczności oraz padłe, które wykazują właściwości niebezpieczne,
• opakowania po środkach ochrony roślin klasy I i II,
• oleje hydrauliczne, silnikowe i smarowe,
• azbest i materiały izolacyjne,
• baterie oraz akumulatory ołowiowe,
• świetlówki i inne urządzenia zawierające niebezpieczne elementy.

Odpady rolnicze inne niż niebezpieczne w gospodarstwie

Odpady inne niż niebezpieczne to takie odpady z gospodarstwa rolnego, które, gdy przedostaną się do środowiska naturalnego, nie będą stanowiły zagrożenia dla żadnych form życia. To odpady, które nie wykazują więc właściwości niebezpiecznych, a ewentualna zawartość substancji niebezpiecznych w nich zawartych nie wykracza poza wartości progowe wymienione w Ustawie o odpadach z dnia 29 marca 2022 r. (Dz.U. 2022 poz. 699).

Najczęściej występującymi w gospodarstwach rolnych odpadami tego typu są folia pochodząca z kiszonek, agrowłóknina i opony.

Folia

Folia w gospodarstwach rolnych, wykorzystywana do pakowania czy kiszenia pasz, choć zawiera tworzywa sztuczne, jej właściwości nie zagrażają ludziom ani środowisku. Wymaga jednak selektywnej zbiórki i recyklingu, aby ograniczać ilość generowanych śmieci. W zależności od gminy, zbiórki folii organizowane są w różny sposób. W niektórych gminach rolnicy zobowiązani są do dostarczania folii do punktu zbioru odpadów samodzielnie, a inne gminy zlecają odbiór tego rodzaju odpadów od rolników wykwalifikowanym podmiotom. Na chwilę obecną w skali kraju brakuje jednolitych przepisów, które mówiłyby jasno, kto jest odpowiedzialny za odbiór i recykling folii rolniczych.

Agrowłóknina

Agrowłóknina stosowana jest do ochrony wczesnych upraw przed chłodem oraz do okrywania np. truskawek przed chwastami. Tak samo, jak w przypadku folii rolniczej, utylizacja agrowłókniny jest problematyczna, a kwestia ta wymaga regulacji na szczeblu krajowym. Niestety agrowłóknina jest łatwopalna, więc składowanie zużytej akrowłókniny w gospodarstwie jest kłopotliwe.

Opony

Ponieważ opony ciągników i maszyn rolniczych nie są odpadami komunalnymi, można je oddać jedynie do specjalistycznych zakładów utylizacyjnych. Za odzysk i utylizację opon odpowiadają podmioty wprowadzające je na rynek. Podmioty te robią to samodzielnie lub zlecają to organizacjom zajmującym się recyklingiem. Najwygodniej jest oddać opony rolnicze w punkcie zajmującym się wymianą takich opon.

Co to jest BDO?

Rolnicy zainteresowani odpowiednim gospodarowaniem odpadami powinni znać pojęcie BDO. BDO to Baza Danych o Odpadach, która jest elektronicznym systemem gromadzenia, przetwarzania i udostępniania danych o powstawaniu, przemieszczaniu oraz odzysku i unieszkodliwianiu odpadów.

Czy rolnik musi mieć wpis do BDO?

Obowiązek wpisu do BDO dotyczy nie tylko rolników, ale również wszelkich podmiotów prowadzących działalność związaną z produkcją odpadów. Oznacza to, że do BDO muszą się wpisać zarówno przedsiębiorstwa produkcyjne, jak i usługowe, instytucje publiczne, organizacje pozarządowe, a nawet jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku rolników obowiązek ten uzależniony jest od powierzchni posiadanych użytków rolnych oraz od ilości odpadów, jakie gospodarstwo rolne wytwarza. Zwolnieni z obowiązku wpisu do BDO są rolnicy z użytkami rolnymi do 75 ha oraz ci, którzy wytwarzają odpady w gospodarstwie rolnym w ilości mieszczącej się w limitach wymienionych w rozporządzeniu Ministra Klimatu z dnia 23 grudnia 2019 r. w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów (Dz. U. 2019 poz.2531).

Uwaga, kary za brak wpisu do BDO!

Za brak wpisu do BDO przewidziane są sankcje, które mogą być nakładane na rolników przez sąd lub przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Sąd za brak wpisu może wymierzyć grzywnę wynoszącą od 100 zł aż do 1 mln zł lub areszt. Administracyjna kara pieniężna nakładana przez Inspektora Ochrony Środowiska może wynosić od 5000 zł do 1 mln zł.

Sankcją podlega nie tylko brak wpisu do BDO, ale także brak sporządzania corocznych sprawozdań z prowadzenia działalności. Kary te mogą sięgać nawet do 5000 zł.

Zapobieganie powstawaniu odpadów w gospodarstwie rolnym

Omawiając temat gospodarowania odpadami, nie sposób nie wspomnieć, że najbardziej ekologicznym postępowaniem jest ograniczenie ich powstawania. Działania tego typu, które podejmować mogą gospodarstwa rolne, skupiają się na trzech głównych obszarach: oszczędzaniu zasobów, poprawie przebiegu procesów i zrównoważonym zakupom.

• Oszczędzanie zasobów w gospodarstwie rolnym sprowadza się głównie do zredukowania zużycia nawozów oraz pestycydów i do efektywnego gospodarowania wodą.
• Poprawa procesów to strategia polegająca na optymalizacji operacji w celu redukowania odpadów. Zaliczają się tutaj takie działania jak na przykład regularna konserwacja sprzętu, co przekłada się na mniejszą ilość awarii i odpadów.
• Zrównoważone zakupy polegają na wybieraniu materiałów i produktów trwałych, wielkokrotnego użytku lub poddających się w łatwy sposób recyklingowi.

Najlepszym przykładem takiego typu działań jest wykorzystanie odpadów organicznych jako naturalny nawóz i dzięki temu zmniejszenie zapotrzebowania na zakup komercyjnych nawozów.

Rolnictwo węglowe i regeneratywne

Ciekawymi trendami, które podchodzą do gospodarowania odpadami bardziej perspektywicznie, są rolnictwo węglowe i regeneratywne. To praktyki rolnicze, które skupiają się na sekwencji węgla w glebie i jej regeneracji, przyczyniając się do zapobiegania powstawania odpadów. W rolnictwie węglowym hodowane rośliny absorbują dwutlenek węgla z atmosfery i zamieniają go w węgiel organiczny, który jest składowany w glebie, redukując tym samym emisje CO2. Przykładem może być stosowanie ekologicznych nawozów i uprawy międzyplonów, które zwiększają ilość materii organicznej wprowadzanej do gleby oraz ograniczają potrzebę stosowania nawozów sztucznych. Z kolei rolnictwo regeneratywne, poprzez praktyki takie jak rotacja upraw, kompostowanie czy agroleśnictwo, ma na celu ochronę i odtwarzanie gleby, co przyczynia się do jej większej produktywności i mniejszej ilości generowanych odpadów.

Optymalizacja gospodarowania odpadami dzięki McCormick Fleet Management

Marka McCormick oferuje nowoczesne rozwiązania, które pomagają w efektywnym gospodarowaniu odpadami. McCormick Fleet Management to system telematyczny, który umożliwia monitorowanie kluczowych zadań floty ciągników w celu zwiększenia efektywności. Dzięki wykorzystaniu protokołu IoT (Internet rzeczy), możliwe jest odbieranie informacji i danych zebranych z ciągników i maszyn towarzyszących. Zarządzanie flotą może przyczynić się do efektywnej gospodarki odpadami poprzez optymalizację tras, co pozwala zmniejszyć zużycie paliwa i oszczędzać czas. Dzięki kontroli kosztów można również monitorować i ograniczać koszty związane z eksploatacją floty, takie jak paliwo, naprawy i ubezpieczenie.